Bizden Haberler
Bağ-kurlu olma zorunluluğu hk.
Tarih: 14.06.2011
Konu : Bağ-kurlu olma zorunluluğu hk.
Eski adıyla Bağ-Kur yeni adıyla 4/b sosyal güvenlik statüsüne tabii olan sigortalılar 6111 sayılı yasa (Torba Yasa) ile tekli sosyal güvenlik zorunluluk ilkesine son verilmiştir. Şayet kendi adına bağımsız çalışanlar başka bir sosyal güvenliğe tabii olarak çalışmıyorlarsa (emekli sandığı, ssk) gene bağ-kur‘lu (4/b) olmak zorundadırlar. Fakat bağımsız çalıştıkları halde Bağ-Kur‘lulukları devam ederken, şayet ssk’lı bir işte de çalışmaya başlarsa Bağ-Kur sigortalılığı sona erecek ,bu sefer ssk’ lı olarak sosyal güvenlik statüsü başlayacaktır. Eski hükümlere göre, kendi adına bağımsız çalışanlar ve şirket ortakları sadece bağ-kur sosyal güvenlik statüsüne tabii olmak zorunda idiler. Ancak bu kişiler 6111 sayılı kanun gereği artık SSK’lı da olabileceklerdir. Hizmet akdiyle başka bir işyerinde çalışmaya başlayan Bağ-Kur (4/b) sigortalısı isterse her iki statüden de (4/a-4/b) sigortalılığını devam ettirerek ayda 30 gün ve prime esas kazancın üst sınırı aşılmadan, prim matrahını tavana kadar yükseltebilecektir. Ancak istisnai bir durumu da hemen açıklamakta fayda var; Bağ-Kur sigortalısı (4/b ‘ye tabii) kendi işinde veya ortak olduğu şirkettin de kendisini SSK (4/a) olarak bildiremeyecek ancak dışarıdan başka bir işyerinde çalıştığında SSK (4/a) ‘lı olarak sigortalılığı başlayacaktır. Bağ-Kur’dan SSK’ya geçmenin avantajlarını sıralamak gerekirse; Erken emeklilik, emeklilikte %20 daha fazla maaş bağlanması vs. avantajlar elde edilecektir.
Bilindiği üzere 01.10.2008 tarihinden önce 4/b kapsamında sigortalı oldukları halde, kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden 4/a’ya tabi prim ödemesi olanların sigortalılıkları kesintiye uğrayıncaya kadar devam ettirilmekteydi. Bu tarihten sonra 4/b kapsamında sigortalı sayılanlar, kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden, 4/a kapsamında sigortalı bildirilemiyorlardı. Aynı esas 6111 sayılı Kanunla yapılan değişiklikten sonra da sürecektir. Ancak, diğer hallerde 4/b ve 4/a çakıştığında 4/a statüsü geçerli olacaktır.
Sigortalı 4/a sigortalılığının yanı sıra 4/b’li olmayı da isterse, yazılı talepte bulunarak ve prime esas kazanç alt sınırı ve üst sınırı arasında seçeceği matrah üzerinden talep tarihinden itibaren prim ödeyerek ve ayda 30 günü ve toplamda prim matrahı tavanını geçmeden 4/b’li olabilecektir. Bu şekilde ödenen primler; iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sağlanan haklar yönünden, 4/b sigortalılığı statüsünde, kısa vadeli sigorta kollarından sağlanan diğer yardımlar ile uzun vadeli sigorta kollarından sağlanan yardımlar yönünden ise 4/a sigortalılığı statüsünde değerlendirilecektir. Bu fıkra hükümlerine göre ödeme talebinde bulunulduğu halde ait olduğu ayı izleyen ayın sonuna kadar ödenmeyen primlerin ödenme hakkı düşecektir.
6111 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanuna eklenen geçici 33. madde ile 53. maddenin birinci fıkrasında yapılan bu değişikliklerin 01.03.2011 tarihinden önceki süreler için uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır.
5510 sayılı Kanun’un 53. maddesi ile 01.03.2011 tarihinden itibaren sigortalıların 4/a ve 4/b sigortalılık statüleri ile 4/c sigortalılık statüsüne aynı anda tabi olacak şekilde Kanun kapsamına girmesi halinde öncelikle 4/c kapsamında, 4/a ve 4/b sigortalılık statülerine tabi olacak şekilde Kanun kapsamına girmesi halinde ise 4/a kapsamındaki sigortalılıkları geçerli sayılacaktır.
Birden Fazla Sigortalılık Statülerine Tabi Çalışmalarda Hizmetlerin Değerlendirilmesi:(*)
Kanunun sigortalılık hallerinin birleşmesine ilişkin 53 üncü maddesinin birinci fıkrası 6111 sayılı Kanunun 33 üncü maddesi ile 1/3/2011 tarihinden geçerli olmak üzere değiştirilmiş, ayrıca 6111 sayılı Kanunla Kanuna eklenen geçici 33 üncü madde ile 53 üncü maddenin birinci fıkrasında yapılan değişikliklerin 1/3/2011 tarihinden önceki süreler için uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır. Öte yandan, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sayılanlar, kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden dolayı 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak bildirilemeyeceklerinden bu durumdaki sigortalılar 01/3/2011 tarihinden önce olduğu gibi bu tarihten sonra da kendi işyerlerinde 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalı olamayacaklardır. Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerine tabi olarak birden fazla statüde aynı anda çalışılması halinde aşağıdaki şekilde işlem yapılacaktır.
Sigortalılığı 1/3/2011 tarihinden sonra başlayanların hizmetlerinin çakışması :
Kanunun 53 üncü maddesi ile 1/3/2011 tarihinden itibaren sigortalıların 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde yer alan sigortalılık statüleri ile (c) bendinde yer alan sigortalılık statüsüne aynı anda tabi olacak şekilde çalışmaları halinde öncelikle (c) bendi kapsamında, (a) ve (b) bentlerinde yer alan sigortalılık statülerine tabi olacak şekilde çalışmaları halinde ise (a) bendi kapsamındaki sigortalılıkları geçerli sayılacaktır. (b) bendi kapsamındaki sigortalılık (a) bendine tabi çalışmanın başladığı tarihten bir gün önce sona erdirilecektir.
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine tabi sigortalıların 1/3/2011 tarihinden itibaren (a) bendi kapsamında çalışmaya başlamaları halinde e-Sigortalı yoluyla Kuruma verilen sigortalı işe giriş bildirgelerinde “5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine tabi sigortalılığınız sona erdirilmiştir. 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine tabi ayrıca prim ödemeye devam etmek istiyor iseniz sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine müracaat etmeniz gerekmektedir” uyarısı verilecek, bu kayıtlar otomatik olarak “(4/b) Tescil Programının” terk işlemleri menüsünden (01) terk kodu sigorta türünde “53 üncü maddeye göre sonlandırma” ile sona erdirilecektir. Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi çalışması sona erenlerin (b) bendi kapsamındaki çalışmalarının devam etmesi halinde ise (a) bendine tabi çalışmasının sona erdiği tarihten bir gün sonra (b) bendine tabi sigortalılıkları başlatılacaktır.
Örnek 1- 25/5/2011 tarihinde vergi mükellefiyeti nedeniyle 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine tabi sigortalı olan ve sigortalılığı devam etmekte iken 18/8/2011 tarihinde işveren yanında hizmet akdine tabi çalışmaya başlayan sigortalının (b) bendi kapsamındaki sigortalılığı 17/8/2011 tarihi itibariyle sona erdirilerek, 18/8/2011 tarihi itibariyle (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaktır.
01.03.2011 tarihinden önce 4/a ve 4/b’ye tabi çalışması bulunan ve önce başlayan sigortalılık statüsüne göre sigortalıları devam ettirilenlerin hangi sigortalılık statüsünün önce başladığına bakılmaksızın 4/b kapsamındaki sigortalılığı, 4/a kapsamında çalışmaya başladığı tarihten bir gün önce sona erdirilecektir.
Örnek 2- 2/3/2012 tarihinde 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendine tabi çalışmaya başlayan sigortalı bu kapsamdaki sigortalılığı devam etmekte iken 21/11/2014 tarihinde vergi mükellefi olmuştur. Bu durumda (b) bendi kapsamındaki sigortalılığı (a) bendi kapsamındaki sigortalılığı sona ermediği sürece başlatılmayacaktır.
Örnek 3- Örnek 2’deki sigortalının 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalılığının 12/5/2015 tarihinde sona ermesi ve vergi mükellefiyetinin devam etmesi halinde (b) bendi kapsamındaki sigortalılığı 13/5/2015 tarihinden itibaren başlatılacaktır.
Sigortalılığı 1/3/2011 tarihinden önce başlayanların 1/3/2011 tarihinden sonra hizmetlerinin çakışması:
1/3/2011 tarihinden önce Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine tabi çalışması bulunan sigortalıların 1/3/2011 tarihinden sonra (a) bendine tabi çalışmaları halinde önce başlayan sigortalılık statüsüne göre işlem yapılmayacak, (b) bendi kapsamındaki sigortalılığı “6.1.1” bölümünde belirtildiği şekilde sona erdirilecektir.
Örnek 1- 20/5/2009 tarihinde 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalılığı devam etmekte iken 12/12/2011 tarihinden itibaren (a) bendi kapsamında çalışmaya başlayan sigortalının, (b) bendi kapsamındaki sigortalılığı 11/12/2011 tarihi itibariyle sona erdirilecektir.
Örnek 2- 3/9/2009 tarihinde 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendine tabi sigortalılığı devam etmekte iken 25/7/2011 tarihinden itibaren (a) bendine tabi çalışması başlayan sigortalının tarım sigortalılığı 24/7/2011 tarihinde sona erdirilecektir
Sigortalılığı 1/3/2011 tarihinden önce başlayanların 1/3/2011 tarihinden önce hizmetlerin çakışması:
1/3/2011 tarihi itibariyle Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendine tabi çalışmaları devam eden sigortalıların 6111 sayılı Kanunla Kanuna eklenen geçici 33 üncü madde uyarınca hangi sigortalılık statüsünün önce başladığına bakılmaksızın (b) bendi kapsamındaki sigortalılığı 28/2/2011 tarihi itibariyle sona erdirilecektir.
Örnek -11/11/2008 tarihinde 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında başlayan sigortalılığı devam etmekte iken 11/12/2009 tarihinden itibaren (a) bendi kapsamında çalışmaya başlayan sigortalının 28/2/2011 tarihi itibariyle (b) bendi kapsamındaki sigortalılığı sona erdirilecek, 1/3/2011 tarihi itibariyle (a) bendi kapsamındaki sigortalılığı devam ettirilecektir.
4/a ve 4/b hizmet çakışmalarında sosyal güvenlik destek primine tabi sigortalılar hakkında 01.03.2011 tarihinden itibaren 4/a bendi kapsamındaki sigortalılık esas alınarak işlem yapılacaktır.
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerine tabi çalışması bulunanların aynı anda her iki statüde de prim ödemeleri halinde hizmetlerin değerlendirilmesi:
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendine tabi sigortalılığın çakışması nedeniyle (a) bendi kapsamındaki sigortalılığı esas alınanlar 1/3/2011 tarihinden sonra yazılı talepte bulunmak ve 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas kazanç alt sınırı ve üst sınırına ilişkin hükümler saklı olmak kaydıyla, (b) bendi kapsamındaki çalışmasından dolayı talep tarihinden itibaren (b) bendi içinde prim ödeyebileceklerdir. Ancak, (a) ve (b) bendi için ödenecek primlerin toplamı prime esas kazancın üst sınırından fazla olamayacaktır.
Sigortalılık hallerinin çakışması nedeniyle 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılığı esas alınanlardan (b) bendi kapsamında prim ödemek isteyenler iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sağlanan haklar yönünden 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında, kısa vadeli sigorta kollarından sağlanan diğer yardımlar ile uzun vadeli sigorta kollarından sağlanan yardımlar yönünden ise 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık statüsünde değerlendirilecektir.
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerine tabi sigortalılık halleri çakışanlardan (b) bendi kapsamında ayrıca prim ödemek için talepte bulunanlara, (b) bendi statüsünde iş kazası ve meslek hastalıkları yönünden Kanunun 16 ncı maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c), (d) ve (e) bentlerinde belirtilen yardımlar yapılacaktır. Bu yardımların yapılmasında (b) bendi statüsünde ödenen primler esas alınacaktır.
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında ödenecek primler uzun vadeli sigorta kolları yönünden 26 ncı, 28 inci ve 32 nci maddelerinin birinci fıkralarının uygulanmasında 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendine tabi hizmetlerle birlikte dikkate alınacaktır. Ancak, hizmetin değerlendirilmesinde ay 30 günü, prime esas kazançlar ise Kanunun 80 inci maddesine göre belirlenen azami kazancı geçemeyecektir. Bu sigortalılara kısa vadeli sigorta kollarından Kanunun 16 ncı maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen hastalık ve analık sigortasından geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesinde de sigortalılık statüsü 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi olarak değerlendirilecektir.
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerine tabi sigortalılıkları çakışanlardan 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılığı esas alınmakla beraber 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki çalışmalarından dolayı prim ödeyenlerin ait olduğu ayı izleyen ayın sonuna kadar (b) bendi kapsamındaki primlerini ödememeleri halinde o aya ait primin ödeme imkanı ortadan kalkacağından, söz konusu ay için hesaplanacak (a) bendi kapsamında prime esas kazanca dahil edilmeyecek ayrıca o ayda iş kazası geçirmesi veya meslek hastalığına tutulması halinde iş kazası ve meslek hastalığı hükümlerinde de yararlandırılmayacaktır.
SONUÇ
6111 sayılı yasa bir çok alanda yenilikler getirdiği gibi kendi adına bağımsız çalışanlara da tekli sosyal güvenlik zorunluluk ilkesine son verilmiştir. Bu bakımdan kendi adına bağımsız çalışanların sosyal güvenlik ile ilgili sorunları ve geçmişte yaşanan karmaşalar 6111 sayılı yasa ile giderilmiştir.Sonuç olarak ne olursa olsun bu düzenleme bağımsız çalışanları çok memnun etmiştir.Kendi işyeri veya şirket ortaklığı olupta başka bir işyerinde hizmet akdi ile çalışanların SSK (4/a) sigortalıklarının başlaması çok önemli bir gelişmedir.Kanun koyucu 1 Mart 2011 tarihinden itibaren sosyal güvenlik önceliğini (SSK,Bağ-Kur) bağımsız çalışanın lehine olacak şekilde düzenleyerek,hem SSK hem de Bağ-Kur sosyal güvenliği statüsüne sahip olan birisi öncelikli olarak SSK statüsünden sigortalı olması kuralını getirerek eski uygulamalara son verilmiştir.
Saygılarımla,
Bessat ÖZ
Mali Müşavir